Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) tha se një vaksinë e sigurt dhe efektive është “thelbësore për shëndetin botëror”, dhe shumë kompani, universitete dhe institute kërkimore kanë nxituar të krijojnë një vaksinë efektive kundër COVID-19.
Por, a do të zgjidhë vërtet vaksinat gjithë problemin pandemik?
Disa ekspertë mendojnë se do ta bëjë, dhe disa mendojnë se përgjigjja e kësaj pyetjeje është shumë më e komplikuar nga sa duket, transmeton Telegrafi.
Javën e kaluar, kompania amerikane Pfizer dhe partneri i saj gjerman BioNTech njoftuan rezultatet pozitive të fazës së tretë dhe të fundit të provave klinike, të cilat duhet të tregojnë nëse vaksina e tyre është e sigurt dhe efektive. Rezultatet paraprake treguan një normë fillestare suksesi prej 90 përqind, që do të thotë se nëntë në 10 subjekte që më vonë u infektuan u shëruan më vonë.
Ky lajm tingëllonte shumë inkurajues për shumë njerëz. Kur imunologu John Bell i Universitetit të Oksfordit dhe një anëtar i grupit punues të vaksinës coronavirus të qeverisë britanike u pyetën nëse kjo do të thoshte se do të ishim në gjendje të ktheheshim në normalitet në fillim të vitit të ardhshëm, ai me entuziazëm u përgjigj: “Po, po po!”.
Disa ditë më vonë, Qendra Kombëtare Ruse për Epidemiologji dhe Mikrobiologji Gamaleya raportoi rezultate edhe më të mira të fazës së tretë të provave klinike – 92 për qind. Në fillim të kësaj jave, kompania amerikane Moderna njoftoi 95 për qind të efikasitetit për vaksinën e saj bazuar në rezultatet paraprake të një prove të fazës III.
Megjithëse në dukje situata duket e mirë, ne jemi akoma shumë larg një vaksine që do të na kthejë në jetën që ishte para pandemisë, shkruan revista e respektuar e shkencës popullore New Scientist.
Problemi nuk është vetëm logjistika që qëndron pas prodhimit, ruajtjes dhe shpërndarjes masive të vaksinave, problemi është edhe ata që me vetëdije nuk synojnë të vaksinohen, por edhe një seri pyetjesh pa përgjigje në lidhje me vetë vaksinën; si sa do të zgjasë imuniteti.
“Miqtë ose anëtarët e familjes më pyesin pothuajse çdo ditë nëse ndonjë nga këto vaksina do të jetë efektive. Kjo është gjithmonë e vështirë për mua të përgjigjem sepse është një problem shumë kompleks”, tha infektiologia Susanne Hodgson nga Universiteti i Oksfordit, e cila po punon për kërkimin e vaksinave.
Pjesa në lidhje me kohëzgjatjen e imunitetit është më pak problematike. Të gjithë do të donin të dëgjonin se imuniteti i fituar nga vaksinimi do të zgjasë përgjithmonë, por vlerësimi realist është se mund të zgjasë për rreth një vit.
OBSH lëshoi një vlerësim zyrtar në prill të asaj që duhet të jetë një vaksinë e sigurt dhe efektive kundër COVID-19. Lidhur me kohëzgjatjen e mbrojtjes, përkatësisht imunitetin e krijuar, organizata deklaroi se rezultati i preferuar është të paktën një vit, por që një periudhë prej gjashtë muajsh do të jetë gjithashtu e pranueshme.
Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) ka deklaruar të njëjtat kritere dhe Grupi Punues i Vaksinave Britanike tha se është gati të vaksinojë qytetarët dy herë në vit.
Deri më tani, megjithatë, askush nuk ka arritur as minimumi gjashtë muaj. Pfizer dhe BioNTech filluan fazën e tretë të vaksinimit të të anketuarve në fund të korrikut dhe vetëm tani kanë përfunduar rekrutimin e vullnetarëve. Kjo do të thotë që ata do të kenë rezultatet përfundimtare të provës më së shpejti deri në shkurt sepse subjektet duhet të marrin dy injeksione me tre javë larg. Pra, ende nuk e dimë sa zgjat me të vërtetë mbrojtja ndaj ndonjë prej vaksinave të përmendura.
Farmacisti Peter Doshi i Shkollës së Farmacisë në Universitetin e Maryland shkroi një artikull në BMJ (një revistë kryesore mjekësore) muajin e kaluar me titull “A do të shpëtojë botën vaksina kundër COVID-19?
Shkencëtarët nuk mund t’i përgjigjen kësaj pyetjeje”.
Problemi është në kriterin në bazë të të cilit vlerësohet suksesi ose dështimi, dhe shkalla e të cilit është vendosur mjaft e ulët. Si OBSH dhe FDA do të pranojnë një vaksinë që siguron të paktën 50 për qind mbrojtje ndaj infeksionit.
Së pari, një prag 50 për qind mund të nënkuptojë që për shkak të gabimeve në të dhëna, një vaksinë shfaqet në treg që është në të vërtetë vetëm 30 për qind efektive, thotë Doshi. Së dyti, shkalla e suksesit në provat klinike të vaksinave është shpesh më e lartë se ajo e regjistruar më vonë në terren.
“Efektiviteti i një vaksine nuk parashikon gjithmonë efektivitetin e saj”, shpjegoi Hodgson, sepse administrimi i vaksinës në miliona ose miliarda njerëz është shumë më sfidues sesa administrimi i saj brenda një studimi klinik të rregulluar në mënyrë rigoroze.
Kjo vlen veçanërisht për vaksinën me dy doza, e cila kërkon dy periudha dozimi, në interval prej disa javësh, dhe të gjitha, përveç njërës, nga 12 vaksinat që aktualisht i nënshtrohen fazës së tretë të provave klinike jepen në disa doza.
Për fat të mirë, ne jemi dëshmitarë të niveleve të suksesit prej 90% dhe më shumë, që do të thotë se këto vaksina do të tejkalojnë pragun e 50 për qind. Provat klinike të fazës III nuk janë ende të plota, por do të ishte e çuditshme që rezultatet përfundimtare të ishin shumë më të vogla se ato paraprake. Edhe nëse bien në 80 ose 70 për qind të mbrojtjes, vaksinat e tilla do të ishin akoma shumë më pak se kërkesat minimale të OBSH-së.
“Sigurisht, të gjithë duam që vaksina të jetë sa më efektive, por mendoj se duke pasur parasysh shkallën e pandemisë, nivelet e transmetimit dhe numrin e vdekjeve, madje edhe një vaksinë pjesërisht efektive mund të ketë një ndikim vërtet të rëndësishëm”, tha Hodgson.
Skenari më i keq
Një pyetje tjetër e rëndësishme është nëse vaksina parandalon transmetimin e virusit tek të tjerët. Gjegjësisht, funksioni kryesor i vaksinës është parandalimi i shfaqjes së simptomave, por kjo mund të mos jetë e mjaftueshme për të arritur imunitetin kolektiv.
Në fakt, vaksinat, në teori, mund ta përkeqësojnë situatën. Nëse ato shtypin simptomat, por nuk parandalojnë vetë infeksionin dhe dëbimin e grimcave virale nga trupi, kjo do të thotë se ato i kanë kthyer në mënyrë efektive rastet simptomatike në ato asimptomatike. Kjo përsëri mund të çojë në një numër të madh të njerëzve të infektuar pasi shumë nuk do të jenë të vetëdijshëm se ata po përhapin virusin përreth dhe nuk do të jenë në vet-izolim.
“Skenari më i keq është një vaksinë që zvogëlon simptomat e sëmundjes ndërsa lejon përhapjen e virusit”, thanë Marc Lipsitch nga Harvard dhe Natalie Dean nga Universiteti i Florida.
