A veproi drejt diaspora me votën e saj në Kosovë?
Diaspora kosovare luan një rol kyç në zhvillimin politik dhe ekonomik të vendit, por pjesëmarrja e saj në zgjedhje mbetet një çështje e debatueshme. A është e drejtë që ata që nuk jetojnë në Kosovë të ndikojnë në fatin e saj politik? Apo është e padrejtë t’ua mohojmë të drejtën e votës atyre që, pavarësisht largësisë, mbeten të lidhur me vendin?
Pesha politike e diasporës
Në zgjedhjet e fundit, diaspora ka luajtur një rol vendimtar në rezultatin e garës elektorale. Me mijëra vota të ardhura nga jashtë, shumë parti politike kanë përfituar ose humbur mandate në Kuvendin e Kosovës. Për disa, kjo është një shenjë e fuqisë demokratike dhe lidhjes së pandërprerë mes Kosovës dhe qytetarëve të saj jashtë vendit. Për të tjerët, ky është një problem etik: si mund të vendosin për politikat e vendit njerëz që nuk i ndajnë të njëjtat sfida të përditshme me qytetarët rezidentë?
Argumentet pro dhe kundër
Pro:
• Diaspora ndihmon ekonomikisht Kosovën përmes remitancave dhe investimeve, ndaj ka të drejtë të ndikojë në qeverisjen e saj.
• Shumë mërgimtarë kanë plane për t’u kthyer, prandaj zgjedhjet i prekin edhe ata.
• Përfaqësimi politik i diasporës forcon lidhjen mes Kosovës dhe qytetarëve të saj jashtë vendit.
Kundër:
• Ata që nuk jetojnë në Kosovë nuk përballen me pasojat e drejtpërdrejta të politikave që miratohen.
• Vota e diasporës mund të anojë rezultatet në mënyrë jo proporcionale, duke ndikuar në fatin politik të vendit pa qenë pjesë e realitetit të përditshëm.
• Procesi i votimit nga jashtë shpesh është i pasigurt dhe i ekspozuar ndaj parregullsive.
Çka tregon përvoja ndërkombëtare?
Në shumë vende, vota e diasporës është e kufizuar ose e rregulluar ndryshe. Për shembull, disa vende u japin mërgimtarëve vende të dedikuara në parlament, ndërsa të tjerë i lejojnë të votojnë vetëm në një periudhë të caktuar pas largimit nga vendi. Kosova ende nuk ka një model të qartë dhe efektiv për të balancuar të drejtën e votës me ndikimin e saj në politikë.
A duhet reformuar procesi?
Duke marrë parasysh ndikimin e madh të votës së diasporës, ndoshta është koha për një debat më të gjerë mbi mënyrën se si ajo duhet të rregullohet. A duhet të ketë përfaqësues të dedikuar në Kuvend? A duhet të vendosen kufizime në afatin kohor të votës pas largimit nga vendi? Apo thjesht duhet përmirësuar transparenca e procesit?
Pavarësisht mendimeve të ndryshme, një gjë është e qartë: diaspora mbetet një pjesë e rëndësishme e identitetit dhe politikës kosovare. Por pyetja që mbetet është: A duhet të vendosin për të ardhmen e vendit ata që nuk e ndajnë përditshmërinë me ata që jetojnë aty?
