Ekziston një ndryshim i madh midis kritikës konstruktive dhe kritikës së vazhdueshme, të tepruar. Kritika konstruktive na ndihmon të rritemi, por kritika e vazhdueshme, veçanërisht në fëmijëri, lë plagë të padukshme, por të thella. Ato shpesh ndikojnë në sjelljen tonë në moshë madhore.
Psikologët theksojnë se njerëzit që kritikoheshin vazhdimisht si fëmijë zhvillojnë modele të caktuara sjelljeje – ndonjëherë aq delikate saqë është e vështirë t’i dallosh. Qëllimi nuk është të fajësojmë veten, por të kuptojmë më mirë veten dhe të tjerët, dhe të ndërtojmë një botë në të cilën flasim me respekt dhe dëgjojmë me vëmendje.
Ndoshta do ta njihni veten ose dikë të afërt me ju në këto rreshta. Ky është hapi i parë drejt ndryshimit.
1. Mendime të tepërta dhe dyshime të vazhdueshme në vetvete
Njerëzit që janë rritur nën një “shi” kritikash shpesh vënë në dyshim çdo lëvizje të tyre, nga frika se do të gjykohen. Në moshë madhore, kjo manifestohet si vendimmarrje e vështirë dhe kërkim i vazhdueshëm i miratimit. Ndërgjegjësimi për këtë model është çelësi i ndryshimit.
2. Perfeksionizëm deri në pikën e lodhjes
Frika nga bërja e gabimeve krijon bindjen se duhet të jesh perfekt për të shmangur gjykimin. Ky perfeksionizëm është shterues dhe shpesh çon në lodhje. Pranimi se gabimet janë mundësi për të mësuar është hapi i parë drejt çlirimit.
3. Vështirësi në pranimin e lavdërimeve
Pas një periudhe të gjatë komentesh negative, komplimentet mund të tingëllojnë të pasinqerta. Shumë njerëz i minimizojnë ato ose ndryshojnë temën. Praktikimi i të thënit thjesht “Faleminderit” ndihmon në pranimin e vlerës suaj.
4. Ndjeshmëri e tepruar ndaj kritikave
Edhe një vërejtje e lehtë mund të shkaktojë ankth dhe një reagim mbrojtës. Është një “plagë emocionale” nga e kaluara. Njohja e kësaj ndjeshmërie lejon një përgjigje më të qetë.
5. Vështirësi në shprehjen e vetes
Frika nga të thënit e fjalëve të gabuara mund të zvogëlojë gatishmërinë për të ndarë mendime ose ndjenja. Të kujtojmë veten se fjalët tona kanë vlerë është themeli për komunikim më të lirë.
6. Kënaqësi e tepërt
Disa njerëz zhvillojnë një nevojë të vazhdueshme për t’i kënaqur të tjerët, madje edhe në dëm të tyre, me qëllim që të shmangin gjykimin. Pranimi i të metave të veta sjell çlirim nga ky zakon.
7. Vetëvlerësim i ulët
Kritikat e vazhdueshme mund të lënë një ndjesi të thellë se nuk jemi “mjaftueshëm të mirë”. Ndërgjegjësimi për këtë model është hapi i parë drejt kapërcimit të tij.
Gjurmët e përvojave që mund të ndryshohen
Shumë nga zakonet tona i kanë rrënjët në fëmijëri, por ato nuk janë një dënim që zgjat gjithë jetën. Ndryshimi fillon me pyetjen: “A është kjo sjellje vërtet vetja ime e vërtetë, apo është një përgjigje e vjetër dhe e mësuar ndaj një kritike të vjetër?” Me çdo përgjigje të sinqertë ndaj kësaj pyetjeje, ne bëjmë një hap drejt një jete në të cilën kritika nuk përcakton më vlerën tonë.
Nëse jeni rritur në një mjedis me shumë kritika, bëni gjithçka që mundeni për të shmangur transmetimin e këtij cikli te fëmijët tuaj – çdo fëmijë meriton të rritet me dashuri, mirëkuptim dhe mbështetje.
