“Metamorfoza” e Fishtës – Pasqyrë e hidhur e hipokrizisë shqiptare që sfidon kohën
Poema satirike “Metamorfoza” e At Gjergj Fishtës, botuar për herë të parë në vitin 1907 në përmbledhjen Anzat e Parnasit, mbetet një nga veprat më goditëse për realitetin shoqëror shqiptar — atëherë dhe sot. Me një gjuhë therëse dhe ironike, Fishta denoncon hipokrizinë e individëve që shesin patriotizëm e heroizëm, ndërkohë që nuk ndjejnë asnjë lidhje të vërtetë me kombin, e aq më pak sakrificë për të.
Në thelb, “Metamorfoza” nuk është vetëm një rrëfim poetik, por një akt akuze ndaj transformimit të njeriut shqiptar që mohon identitetin, historinë dhe idealet, për interesa të ulëta personale. Fishta i vë gishtin plagës së një shoqërie që shpërblen mediokritetin dhe mashtrimin, duke përjashtuar virtytin dhe përkushtimin kombëtar.
Jo rastësisht, vargjet e kësaj poezie janë shpesh të keqinterpretuara. Vargu: “Dhe le ta dijë/ gjithë bota mbarë/ se at Gjergj Fishta/ s’asht ma shqiptar…” është përdorur nga keqkuptuesit si akuzë ndaj vetë poetit, pa kuptuar që bëhet fjalë për një maskë satirike që flet me zërin e një shqiptari të shndërruar – të metamorfozuar – në kundërshtim me çdo vlerë morale e kombëtare.
Fishta, në mënyrë mjeshtërore, përqesh personazhet që mohojnë rrënjët për përfitime, që kthejnë shpinën gjuhës shqipe për të fituar pushtet e privilegje, që e shohin kombin si një pengesë për avancimin e tyre personal. “Fis kam mâ t’fortin/ E vllá bujarin,/ Per atme barkun,/ Per erz kam arin”, – thotë poeti përmes zërit të këtij ‘shqiptari të ri’, që ka ndërruar dinjitetin me interesin dhe identitetin me komoditetin.
Ajo që e bën “Metamorfozën” kaq aktuale është fakti që modeli që Fishta ironizon, ende gjendet mes nesh: individë që përdorin nacionalizmin si maskë, por që në thelb nuk kanë ndjenja të sinqerta ndaj vendit apo shoqërisë. Poema ngre pyetje të thella mbi identitetin kombëtar, vlerat dhe mënyrën se si shoqëria shqiptare trajton virtytin përballë interesit personal.
Në një kohë kur kombi shqiptar përballet me sfida të reja sociale, ekonomike e politike, rikthimi te Fishta dhe analiza e “Metamorfozës” është më shumë se reflektim letrar – është nevojë për vetëdijesim shoqëror. Ai na fton të zgjedhim: të jemi “Palok Cuca” apo të qëndrojmë me dinjitet në vazhdën e Lekës e Skënderbeut.
“Metamorfoza” nuk është vetëm poezi – është thirrje për zgjim.
