Rënia e Bashar al Assad shënon fundin e më shumë se gjysmë shekulli të sundimit familjar.
Presidenti autoritar sundoi Sirinë për 24 vjet, pesë vjet më pak se koha e babait të tij në pushtet, por plani nuk ishte kurrë që ai të merrte presidencën.
Përpara se karriera e tij politike të fillonte të merrte formë, Assad ishte vendosur në Britani të Madhe, ku kryente praktikën si mjek okular.
Një tragjedi familjare do ta fuste së shpejti në përleshje politike – dhe ditët e tij të hershme në Damask ishin në kontrast të plotë me largimin e tij.
Mjek okular dhe ekspert i kompjuterit
Përpara Damaskut, Assad ishte mjek i syve në Londër dhe pozicioni i tij i vetëm zyrtar në vendin e tij ishte si kreu i Shoqërisë Siriane të Informatikës.
Në Mbretërinë e Bashkuar, ai takoi gruan e tij të ardhshme, Asma Akhras, një ish-bankiere investimesh në JPMorgan, e cila u rrit në Acton, në perëndim të Londrës.
Ajo la karrierën e saj për Assadin pas një udhëtimi së bashku në Libi si mysafire e liderit të atëhershëm Muammar Gaddafi.
Në vitin 1994, vëllai i madh i Assadit – dhe trashëgimtari i presidencës – Bassel u vra në një aksident automobilistik në Damask.
Assadi u urdhërua menjëherë të kthehej në shtëpi, ku iu nënshtrua stërvitjeve ushtarake dhe e ngriti gradën e tij në kolonel për të vendosur kredencialet e tij për të sunduar.
Por nuk kishte asnjë dyshim se ai do ta merrte përsipër Sirinë.
Kur babai i tij Hafez al Assad vdiq në vitin 2000, parlamenti uli shpejt moshën presidenciale nga 40 në 34.
Si përfundim, ngritja e tij u konfirmua pasi një referendum mbarëkombëtar e nxori atë si kandidatin e vetëm.
Shpresa për një reformator të ri
Bëhet e ditur se Assad e filloi presidencën e tij me premtime për të luftuar korrupsionin dhe për media të lira.
Ai trashëgoi një vend të rrënuar dhe i mungonte mbështetja nga besnikët e të atit, shkruan skynews, përcjell Telegrafi.
I parë si disi i çuditshëm, Assad vazhdimisht u përpoq të provonte veten pavarësisht sjelljes së tij të butë.
Ai kishte liruar shpejt të burgosurit politikë dhe kishte lejuar një diskutim më të hapur mbi artin, kulturën e politikën.
Por këto diskutime shpejt u shuan pasi 1000 intelektualë nënshkruan një peticion publik duke bërë thirrje për demokraci shumëpartiake dhe liri më të mëdha në 2001.
Ai hoqi ngadalë kufizimet ekonomike, futi bankat e huaja, hapi rrugën për importet dhe fuqizoi sektorin privat.
Qytetet siriane filluan të shihnin qendra tregtare, restorante të reja dhe mallra konsumi, ndërsa turizmi u rrit.
Goditje e politikës së jashtme
Megjithatë, jashtë vendit, ai qëndroi në linjën që kishte vendosur babai i tij, bazuar në një aleancë me Iranin dhe një politikë për të këmbëngulur për një kthim të plotë të Lartësisë Golan të aneksuar nga Izraeli.
Në vitin 2004, Këshilli i Sigurimit i OKB-së urdhëroi Sirinë t’i jepte fund okupimit të saj të gjatë të Libanit fqinj, duke i lënë Assadit një zgjedhje: të pajtohet dhe të shkatërrojë një pjesë të trashëgimisë së babait të tij, ose ta shpërfillë atë.
Ai zgjodhi të parën.
Gradualisht, Assad filloi të besonte se Perëndimi ishte i dobët dhe besonte se sa më shumë të demonstronte forcë, aq më shumë do të arrinte.
Në vitin 2005, ish-kryeministri libanez, Rafik Hariri, u vra nga një bombë gjatë vozitjes në Bejrut.
Për këtë u fajësua qeveria siriane e cila u detyrua të tërhiqte trupat e saj nga Libani.
Lufta civile siriane
Assad do të fillonte të përdorte taktikat e tij brutale kur shpërthyen protestat kundër sundimit të tij në mars 2011, gjatë Pranverës Arabe.
Ai deri në atë moment kishte mohuar se vala e kryengritjes arabe do të përhapej në Siri.
Por realiteti shpejt ra, pasi protestuesit në qytetin jugor të Daraa u qëlluan për vdekje nga forcat qeveritare, duke shkaktuar trazira mbarëkombëtare.
Një luftë civile e plotë do të shpërthente, e cila do të bëhej kriza më e madhe e refugjatëve në botë, sipas OKB-së.
Më shumë se 14 milionë sirianë janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre në kërkim të sigurisë, raporton organi.
Mizoritë
Që atëherë, sundimi i Assadit është ndjekur nga akuza të përhapura për mizori, duke përfshirë përdorimin e armëve kimike.
Në vitin 2013, një sulm me gaz në Ghoutën lindore të mbajtur nga rebelët pranë Damaskut vrau shumë civilë.
Ka pasur gjithashtu raporte të përhapura për përdhunime, prerje kokash dhe tortura.
Siç raportohet, Assadi u mbështet ushtarakisht nga Rusia – e cila ndërhyri për të kryer sulme ajrore vendimtare në 2015 – dhe Irani.
Në vitin 2020, Moska mbështeti një ofensivë qeveritare, e cila përfundoi me një armëpushim me Turqinë dhe ngriu shumicën e linjave të frontit.
Assadi mbante shumicën e territorit dhe të gjitha qytetet kryesore, ndërsa rebelët mbanin veriperëndimin dhe një forcë e mbështetur nga Turqia qëndroi në një brez kufitar.
Ndërkohë, forcat e udhëhequra nga kurdët kontrolluan verilindjen.
Pasi forcat qeveritare bombarduan rajonin veriperëndimor të Idlibit të kontrolluar nga rebelët në vitin 2020 – duke vrarë civilë – Assad ishte dukur se kishte konsoliduar sundimin e tij të dorës së hekurt.
Rënia
Pakkush e pa fundin e presidencës së tij në të ardhmen e afërt, por ashtu siAssadi mbështetej te Moska dhe Teherani, po ashtu fati i tij ishte i lidhur me prioritetet e tyre gjeopolitike.
Me agresionin rus në Ukrainë që zgjati pothuajse tre vjet dhe Irani i tronditur nga sulmet izraelite ndaj përfaqësuesit të tij Hezbollah në Liban, mbrojtja e qeverisë siriane u ekspozua.
Forcat rebele filluan një sulm në qytetin verior të Aleppos, të cilin qeveria e kishte mbajtur që nga viti 2016, dhe brenda disa ditësh sulmuan vendin.
Assad fillimisht ishte zotuar se do të luftonte, me ushtrinë që pretendonte se ata po përgatisnin një kundërofensivë.
Por kryengritësit vazhduan të përparonin drejt Damaskut.
Ai nuk është parë në kryeqytet që kur rebelët pretenduan kontrollin e plotë dhe Rusia ka thënë se ai është larguar nga vendi – duke shtuar se ai dha “udhëzime për të transferuar pushtetin në mënyrë paqësore”.
Ndërsa sirianët dolën në rrugë për të brohoritur për liri dhe festuan rënien e tij, ajo që vjen më pas për vendin – dhe kush e qeveris atë – mbetet e mbuluar me pasiguri.
